Το αρδευτικό πρόβλημα του Θεσσαλικού κάμπου και το «φαραωνικό», όπως χαρακτηρίστηκε, έργο της εκτροπής του Αχελώου (δηλ. η μεταφορά νερού από τον Αχελώο στον Πηνειό) που προτάσσεται από το ΥΠΕΧΩΔΕ ως η ενδεδειγμένη λύση στο πρόβλημα, έχουν ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων και συγκρούσεων μεταξύ δύο «αντιμαχόμενων στρατοπέδων».Από τη μία πλευρά οι υποστηρικτές του έργου που επισημαίνουν το μεγάλο κίνδυνο ερημοποίησης της Θεσσαλίας στην περίπτωση που δεν υλοποιηθεί, και από την άλλη οι πολέμιοι της εκτροπής που εκφράζουν τον κίνδυνο της καταστροφής όχι μόνο των βιοτόπων και των ποτάμιων οικοσυστημάτων της Αιτωλοακαρνανίας, αλλά και του ευρύτερου φυσικού πλούτου και της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας μας, διατυπώνοντας παράλληλα σωρεία αμφιβολιών για την αποτελεσματικότητα του έργου.
Από τη μία ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ κατηγορεί (με απαξιωτικούς πολλές φορές χαρακτηρισμούς) τους μεν τοπικούς παράγοντες και τους κατοίκους της Αιτωλοακαρνανίας για αντιδράσεις λόγω «άγνοιας» ή «τοπικισμού», τις δε περιβαλλοντικές οργανώσεις ότι πάσχουν από «οικολογικό στραβισμό», και το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) για «ακατανόητη εμμονή και πείσμα».
Από την άλλη οι περιβαλλοντικές οργανώσεις (WWF Ελλάς, Ελληνική Εταιρία Προστασίας του Περιβάλλοντος και της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, Δίκτυο Μεσόγειος SOS και Greenpeace) κατηγορούν με τη σειρά τους το Υπουργείο για κατασπατάληση του δημοσίου χρήματος σε ένα έργο που δεν αντιμετωπίζει την ουσία του προβλήματος, είναι επιζήμιο για την εθνική οικονομία, άσκοπο για τη Θεσσαλία, και καταστροφικό για το περιβάλλον.
Ποιός όμως φαίνεται να έχει δίκιο; Aς πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…
Ο Αχελώος είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας. Λέγεται και Ασπροπόταμος λόγω της θολότητας του χρώματος που παίρνουν τα νερά του και η οποία προέρχεται από τον άργιλο. Ήδη υπάρχουν αρκετά φράγματα κατά μήκος του και μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί στη λεκάνη απορροής του που τον έχουν μετατρέψει σε μια σειρά από τεχνητές λίμνες αλλοιώνοντας την άγρια φυσική ομορφιά του, δημιουργώντας παράλληλα αρκετά προβλήματα στη χλωρίδα και την πανίδα της περιοχής και στους υγροτόπους στο Δέλτα του.
Η ιστορία της εκτροπής του Αχελώου ξεκινά από πολύ παλιά (δεκαετία του ’60) με το όνειρο της πλήρους άρδευσης του Θεσσαλικού κάμπου για εντατική ανάπτυξη της γεωργίας. Αν και αρχικά το εγχείρημα αυτό είχε απορριφθεί ως ασύμφορο επανήλθε τη δεκαετία του ’80 και υιοθετήθηκε από όλες τις μετέπειτα κυβερνήσεις ως «οικολογικό έργο πολλαπλής σκοπιμότητας».
Το Συμβούλιο της Επικρατείας τέσσερις διαδοχικές φορές (1994, 2000, 2005 και 2006) απέρριψε τις υποβαλλόμενες Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του έργου βάζοντας φρένο στην κατασκευή του. Ο ενοχλητικός σκόπελος του ΣτΕ όμως, παρακάμφθηκε το 2006 από τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ με την ψήφιση δύο τροπολογιών που κατατέθηκαν σε άσχετο νομοσχέδιο! (όπως ακριβώς και στη γνωστή μας περίπτωση του Βουρκαρίου!!!). Η μεν πρώτη επιτρέπει την υδροληψία και τη μεταφορά ύδατος από συγκεκριμένη λεκάνη απορροής σε άλλη, και η δεύτερη εγκρίνει σχέδιο διαχείρισης των λεκανών απορροής Αχελώου και Πηνειού.
Καμία σοβαρή μελέτη όμως δεν υποστηρίζει την αναγκαιότητα της εκτροπής. Το αντίθετο! Όσες μελέτες εκπόνησε μέχρι τώρα το Υπουργείο όχι μόνο ακυρώθηκαν όπως προείπαμε από το ΣτΕ, αλλά κυρίως απογοήτευσαν και την επιστημονική κοινότητα λόγω της υυπεραπλουστευτικής μεθοδολογίας που εφαρμόστηκε, των παραλείψεών τους, των υποεκτιμήσεων του περιβαλλοντικού κόστους (και εδώ θυμίζει πάλι την περίπτωση του Βουρκαρίου και τις αντίστοιχες αναξιόπιστες ΜΠΕ για εγκατάσταση βιομηχανιών στην περιοχή του!!!) και της επιλεκτικής χρήσης στοιχείων, αφού βασίστηκαν σε στοιχεία αμφιβόλου αξιοπιστίας ιδιαίτερα στον υδρολογικό τομέα.
Δεν υπήρξε επιπρόσθετα, καμία αναφορά στις επιπτώσεις του έργου σε βάθος χρόνου, ούτε εξετάστηκε η τιμολογιακή πολιτική που θα ίσχυε για το νερό (πόσο ακριβά δηλαδή θα το αγόραζαν οι Θεσσαλοί αγρότες), ούτε φυσικά το κόστος διατήρησης της φυσικής κληρονομιάς.
Οι μελέτες αυτές επίσης δεν εξέτασαν ποτέ τις επιπτώσεις και τα οφέλη που θα υπήρχαν αν δεν γινόταν η εκτροπή και το υδατικό έλλειμμα καλυπτόταν από τοπικές εναλλακτικές λύσεις, παρά υποτάχθηκαν στη λογική του παραλόγου: Nα καταστρέφεις δηλαδή ένα ποταμό (εν προκειμένω τον Αχελώο) για να σώσεις υποτίθεται έναν άλλο (τον Πηνειό)!
Υπάρχει βέβαια και άλλη πρωτοτυπία: Οι ενεργειακές και γεωργικές επιπτώσεις θεωρούνται ότι αφορούν όλη την Ελλάδα, οι περιβαλλοντικές όμως μόνο τους τοπικούς πληθυσμούς!
Δεν είναι τυχαίο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αρνηθεί οποιαδήποτε χρηματοδότηση του έργου καθώς βασικό στοιχείο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) που προωθεί είναι η εξοικονόμηση του νερού στις υφιστάμενες χρήσεις και όχι η επέκταση της άρδευσης και η εντατικοποίηση των καλλιεργειών. Στην εποχή της κλιματικής αλλαγής η ΕΕ υποστηρίζει ότι πρέπει πλέον να δούμε όχι μόνο πόση ενέργεια και πως την καταναλώνουμε, αλλά και πως την παράγουμε και πως διαχειριζόμαστε το νερό ώστε να καλύπτουμε τις ανάγκες των ανθρώπων με δίκαιο τρόπο αλλά και των οικοσυστημάτων.
Μοιραία λοιπόν το έργο της εκτροπής του Αχελώου χρηματοδοτείται αποκλειστικά από εθνικούς πόρους.
Σύμφωνα με τον Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ μέχρις στιγμής έχουν ξοδευτεί 600 εκ. Ευρώ ενώ υπολογίζεται ότι για την ολοκλήρωση και λειτουργία του έργου θα χρειαστούν περίπου άλλα τόσα. Το μόνο σίγουρο δηλαδή είναι ότι μέχρι στιγμής oι κατασκευαστικές εταιρείες έχουν αποκομίσει τεράστια κέρδη από ένα έργο που αν μη τι άλλο δεν είναι σίγουρο αν θα ολοκληρωθεί.
Όταν σε ολόκληρο τον κόσμο τονίζεται η ανάγκη εξόδου από την οικονομική κρίση με στροφή προς μια περιβαλλοντικά βιώσιμη ανάπτυξη, η Ελλάδα απαντάει με πανάκριβα (και αμφιβόλου αποτελεσματικότητας) έργα καταστροφής του περιβάλλοντος.
Η Θεσσαλία βέβαια αντιμετωπίζει όντως σοβαρό πρόβλημα έλλειψης υδάτων και πρόβλημα ύδρευσης λόγω των υδροβόρων καλλιεργειών κυρίως του βαμβακιού, της εντατικής γεωργίας, και της σπατάλης του νερού. Επιπρόσθετα ο Πηνειός είναι σχεδόν «νεκρός» ποταμός και ένα από τα πιο επιβαρυμένα ποτάμια της Ευρώπης κυρίως από λιπάσματα και φυτοφάρμακα, αλλά και από αστικά και βιομηχανικά απόβλητα.
Υπάρχει επομένως σωτηρία για τη Θεσσαλία; Υπάρχει λύση στο πρόβλημα;
Φυσικά και υπάρχει! Η λύση έγκειται στην κατασκευή έργων μικρότερης κλίμακας, συμβατών με το περιβάλλον, όπως είναι η κατασκευή μικρών ταμιευτήρων στον Πηνειό και τους πατραποτάμους του (έργα που συγχρηματοδοτούνται από την ΕΕ και έχουν σχετικά μικρό -3ετή- χρόνο υλοποίησης), σε συνδυασμό με τη σωστή εκμετάλλευση των υδάτινων πόρων της Θεσσαλίας και τον περιορισμό των αρδευτικών απωλειών, την επεξεργασία των λυμάτων, και την παράλληλη διενέργεια έργων εμπλουτισμού του υδροφόρου ορίζοντα από το χειμερινό πλεόνασμα των πλημμυρών (η Θεσσαλική πεδιάδα έχει νερά αλλά τα διαχειρίζεται κάκιστα με αποτέλεσμα να πλημμυρίζει το χειμώνα και να ξεραίνεται το καλοκαίρι!)
Η εκτροπή του Αχελώου επομένως όχι απλώς δεν θα επιλύσει το πρόβλημα αλλά θα το επιτείνει δίνοντας την ψευδαίσθηση των ανεξάντλητων υδάτινων πόρων και υποστηρίζοντας την κατασπατάλησή τους, συντηρώντας το υπάρχον -απαράδεκτο περιβαλλοντικά- υδροβόρο μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης της χώρας μας.
Διαβάστε περισσότερα στο http://www.eepf.gr/arthra/ektropiacheloou_f116.html
ενώ για περισσότερες φωτογραφίες από τον Αχελώο ανατρέξτε στο http://acheloos.livepage.gr/image/167_%CE%91%CF%87%CE%B5%CE%BB%CF%8E%CE%BF%CF%82
